Het boek begint met een bespreking in Sao Paulo, Brazilië, in een Japans restaurant. In de bespreking, georganiseerd door Herr Doktor, horen de aanwezigen dat zij gedurende de aankomende 2 ½ jaar 94 ogenschijnlijk gewone mannen van op of rond 65 jaar moeten vermoorden. Het doel is de bestemming en de toekomst van het Arische ras veilig te stellen. En het doel is heilig.
Al heel snel in het begin van het boek, en
zeker na het lezen van de achterflap, weten we dat ‘Herr Doktor’ Josef Mengele
is, die deze opdracht geeft aan zes van zijn voormalige SS-officieren.
Wat hebben de beoogde 94 slachtoffers met
elkaar gemeen? Het zijn allen mannen, rond de 65 jaar, zijn kleine
gezagsdragers die over de hele wereld wonen en die op of rond een bepaalde
datum moeten sterven. Liefst iets dat lijkt op een ongeluk, een noodlottige
samenloop van omstandigheden. Alles mag zolang de gezinnen er maar niet in
betrokken raken en in ieder geval moet het steeds geschieden op een andere
wijze zodat ze niet aan elkaar gelinkt kunnen worden.
Alle aanwezigen krijgen een enveloppe met
daarin hun nieuwe identiteit, paspoort, rijbewijs, werkvergunning én een aantal
namen uitgereikt van wie ze het leven zullen ontnemen. Verder zullen ze
geregeld dienen te rapporteren in hoeverre ze slagen in hun opdracht.
De nauwkeurig geplande en uiterst geheime
samenkomst in Sao Paulo wordt echter bemerkt, afgeluisterd, en een deel van de
informatie lekt uit naar de oude nazi-jager Yakov Liebermann.
Een race tegen de tijd, gebaseerd op de
weinige informatie die Yakov heeft bereikt, begint.
Ira Levin heeft in 1976 een boek geschreven
waarvan het gegeven zo angstaanjagend en zo gruwelijk is dat je jezelf steeds
afvraagt ‘dit zal toch nooit echt gebeuren, hier moet je niet aan denken.’ Het
is fictie, het is ver gezocht. Althans in 1976 was het nog ver gezocht, maar
met de kennis van tegenwoordig krijg je, al naar gelang je verder komt in het
boek, een steeds naarder en benauwender gevoel.
Ik heb dit boek ruim 40 jaar geleden gelezen
nadat ik de werkelijk meesterlijke verfilming ‘The Boys from Brazil’ zag, met
in de hoofdrollen Gregory Peck als Josef Mengele en Laurence Olivier als de
oude Yakov Liebermann (in de film verschilt zijn naam een klein beetje), een
personage dat duidelijk gebaseerd is op de oude nazi-jager Simon Wiesenthal.
Ik lees het boek dus nu voor de 2e
keer. Vind ik het nog steeds zo goed? Toegegeven, zoveel jaren later is het gegeven
niet meer zo onheilspellend. Of misschien juist meer? Wat in 1976 nog pure
fictie was ligt inmiddels (bijna) in menselijk handbereik. Dat is waarom het
boek ook zo goed en ook zo angstaanjagend is. Ik moet namelijk wel zo eerlijk
zijn om te bekennen dat ik de manier van schrijven een beetje ‘droog’ vind
overkomen. Gebeurtenissen worden niet uitbundig beschreven, geen bloemrijk
taalgebruik en geen ruimte voor de gevoelens en gedachten van de personages. De
eerste helft van het boek gaf mij bij tijd en wijle het gevoel meer een script
te lezen dan een boek met diverse verhaallijnen en emoties. Maar dat is passend
bij het tijdsbeeld en het onderwerp, waarbij er geen vragen werden gesteld en
bevelen slechts blind werden opgevolgd. Een boek ook waarbij ik alleen maar kan
bedenken dat het bedoeld is als waarschuwing tot waartoe de mensheid in staat
was en dat deze waanzin nooit meer mag gebeuren. Misschien niet een boek voor
iedereen want het is bepaald geen vrolijk boek en zet je meerdere dagen daarna
nog steeds aan tot nadenken.
Ik geef het 4 Kraaien.
Karin K.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten