“Lucia de B. levenslang en TBS" – Lucia de Berk

Net als de meeste mensen was ik altijd van mening dat ons rechtssysteem goed en rechtvaardig was. Dat gaf me een veilig gevoel, ik vertrouwde erop dat eerlijke en capabele mannen en vrouwen de wet zouden handhaven. Maar toen wist ik niet hoe het is als er een arrestatieteam voor je deur staat. En hoe het is om van misdaden beschuldigd te worden die je niet begaan hebt. Ik kon ook niet weten hoe het is om machteloos te zijn en afhankelijk van mensen die je verachten. En al helemaal niet hoe het is om jaren in onzekerheid te wachten totdat justitie besluit wat ze met je wil doen. Nu weet ik dat wel. En nu vertel ik jullie erover.

Lucia de Berk wordt in december 2001 gearresteerd op verdenking van moord op vier volwassenen en drie kinderen. Allemaal overleden ze in ziekenhuizen waar De Berk werkzaam was. In de media krijgt ze al snel de bijnamen ‘Zuster Dood’ en ‘Engel des doods’.

De rechtbank veroordeelt haar in maart 2003 tot levenslang, ruim een jaar later oordeelt het gerechtshof net zo, dan zelfs met tbs.

Na onderzoek naar de bewijsvoering wordt de zaak uiteindelijk in 2008 heropend. Lucia de Berk wordt vrijgelaten. Ze heeft ruim zes jaar gevangen gezeten.

Als er in 2001 verdenkingen zijn over de doodsoorzaak van een aantal patiënten in een ziekenhuis in Den Haag wordt Lucia de Berk, later beter bekend als Lucia de B., opgepakt als verdachte. Roddel en ongenuanceerde uitspraken zorgen er uiteindelijk voor dat ze wordt gearresteerd. Ondanks felle beweringen dat ze onschuldig is en er gebrek aan sluitend bewijs is wordt haar in 2003 toch levenslang opgelegd. Ongeloof gevolgd door een hoger beroep verergeren de zaak alleen maar en wordt haar straf zelfs met TBS verhoogd. Onbegrijpelijk…..

Als je dit boek leest, de overdenkingen en de ervaringen van Lucia, dan kun je alleen maar tot de conclusie komen dat de aanklagers vanaf het eerste moment totaal verkeerd bezig zijn geweest. Het gedrag van politie en rechtbank, de druk van de recherche tijdens de verhoren, de manier waarop ze Lucia hebben behandeld, zonder aanwezigheid van haar advocaat. De vernederingen die zij heeft ondergaan, geestelijk én lichamelijk, zijn mensonterend. Het oordeel/aandeel van de media is vernietigend en ongenadig gebleken, daarmee wordt maar weer eens bewezen hoe groot die invloed kan zijn. Ze was al veroordeeld voor schuld was bewezen. 

Ik werd geregeld boos en het gevoel van ongeloof overheerste. Dat zoiets hier in Nederland voorkomt én überhaupt kan is te gek voor woorden. Het ´bewijs´, de flinterdunne statistieke beredenering, sloeg werkelijk nergens op. Dat de rechtbank daar een oordeel op heeft kunnen baseren gaat mijn verstand te boven. Een grotere dwaling van justitie is nauwelijks denkbaar, al kennen we er natuurlijk wel meer. Denk aan de Puttense moordzaak waarbij twee mannen jaren onschuldig achter de tralies zijn verdwenen.

Als ik het achteraf beredeneer dan kan iedereen zomaar even van de straat worden geplukt, onder druk worden gezet én een bekentenis worden afgedwongen. Iets wat Lucia niet één keer heeft gedaan overigens, wat zeer zeker te bewonderen is onder die zware omstandigheden. Zes jaar heeft Lucia doorgebracht onder erbarmelijke omstandigheden. Mijn kijk op het gevangeniswezen is wel degelijk veranderd hierdoor. Want ook al zijn de gevangenissen in Nederland, in vergelijking tot die in het buitenland, verre van bar te noemen, ze zat er al die tijd wel onschuldig en beroofd van haar vrijheid. Dat feit alleen al is meer dan voldoende om de moed te laten zakken.

Lucia's verhaal komt indringend en menselijk bij me binnen. De frustratie, de wanhoop en het verdriet waren er natuurlijk, in grote mate. De vernederingen door gevangenbewaarders zijn werkelijk niet te behappen. Maar ook de bijzondere vriendschap met haar celgenote, die haar er mentaal doorheen heeft getrokken laat zien dat je onder bijzondere omstandigheden ook weer bijzondere dingen meemaakt.

Van ontzettend veel kracht getuigt de manier waarop Lucia dit opzienbarend en triest verhaal vertelt.  Dat zij en haar familie altijd het vertrouwen hebben gehouden op een goede afloop en de vechtlust hebben weten op te brengen is bewonderenswaardig. De overtuiging dat het gelijk uiteindelijk aan haar zijde zou staan is evenzeer te bewonderen.Tenslotte zag het er allerminst gunstig voor haar uit, ondanks haar overtuigende onschuld. Uiteindelijk duurde het zes jaar voordat er licht aan het einde van de tunnel kwam en ze thuis haar rechtszaak mocht afwachten. In 2010 is ze vrijgesproken, het is ruim negen jaar later.

In het boek zijn documenten met huisregels opgenomen zoals ze in de gevangenissen nageleefd dienen te worden. Het geeft de lezer een kijkje op de absurde en onredelijke eisen, want dat zijn het. Naar mijn mening is dit verhaal goed en indringend geschreven. Het moest ook worden verteld! Maar hoe waardeer je deze ‘real life thriller’? Als het fictie zou zijn kreeg een thriller zeker vijf dikke sterren. Waarom zou ik die normering niet doortrekken naar een non-fictie boek? Dus doe ik dat.

*****

Arbeiderspers

Paperback €15,-

Februari 2014

ISBN 9789029589093