Ane Riel ondervraagd

Copyrights: Laerke Posselt

Ane Brahm Lauritsen werd in 1971 in Aarhus geboren als dochter van een advocaat en Mette Bram Lauritzen, een schrijfster en illustrator van kinderboeken. Ane studeerde in 1990 af aan het Marselisborg Gymnasium om vervolgens geschiedenis te studeren aan de Universiteit van Aarhus maar stopte vroegtijdig. In 1996 verhuisde ze naar Kopenhagen met de ambitie de opleiding illustrator te volgen aan de Kunstakademiets Designskole maar slaagde niet in haar toelatingsexamen.

Riel’s eerste boek was een schoolboek over kunst dat ze in 1995 samen met een medestudente aan de universiteit publiceerde. Ze publiceerde nog enkele schoolboeken en een aantal kinderboeken met illustraties van haar moeder.

Zij debuteerde in 2013 met de misdaadroman Slagteren fra Liseleje die werd bekroond met Det Danske Kriminalakademis debutantpris. Haar tweede misdaadroman Harpiks uit 2015 werd bekroond met de Harald Mogensen-prisen en de Glazen Sleutel en genomineerd voor de DR Romanprisen. In Nederland werd het boek vorig jaar uitgebracht onder de titel Hars. Volgens vele lezers een zeer indrukwekkende en beklemmend boek.

1. Op een bepaald moment heb je de sprong gemaakt van educatieve en kinderboeken naar fictie voor volwassenen. Waarom maakte u die overstap en hoe is die bevallen?

Het voelde aanvankelijk erg natuurlijk voor me om aan kinderboeken te werken omdat ik opgroeide met een moeder die een illustrator is voor kinderboeken. Ik had zelfs nooit gedacht aan fictie voor volwassenen tot het plots gebeurd – haast per toeval – toen ik rond de veertig was. Een vriend had me overtuigd om een kortverhaal te schrijven voor een wedstrijd. Toen ik dat schreef was ik verrast hoeveel ik daarvan genoot, je zou zelfs kunnen stellen dat het voor mij meer vrijheid gaf omdat ik geen rekening moest hebben met leesniveaus, leeftijd, enzovoorts. Dan stelde iemand voor dat ik een roman zou schrijven en ik dacht: waarom niet?

Ik begon meteen aan het boek te werken zonder enig idee wat ik aan het doen was en hoe het verhaal zou uitdraaien. Ik improviseerde mijn weg erdoorheen, terwijl ik ideeën kreeg en research deed tijdens het proces. Het was zo leuk om te doen!

2. Waar haal je je inspiratie vandaan?

Van overal eigenlijk. Ik hou ervan om tijd door te brengen in ons plaatselijke woud, het is heel inspirerend voor me om tussen de bomen te vertoeven. Het was daar dat ik het idee kreeg om Hars een rol te laten spelen in Hars. Ik hou er ook van om mensen te oberveren, hun body language, stemmen, interacties, enz. Op die manier kreeg ik veel ideeën voor mijn karakters. Of ik lees toevallig een interessant artikel dat me nieuwsgierig maakt naar iets. Mijn derde roman Beast (dat binnenkort als Beest wordt gepubliceerd in Nederland) werd geïnspireerd door een artikel uit 2004 dat ik gelezen heb over een Duitse jongen die zeer gespierd was.

Wat Hars betreft, het idee voor dit boek kwam op een zeer bijzondere manier, bijna als in een droom: De stem van een klein meisje dat in mijn hoofd sprong terwijl ik op een nacht probeerde te slapen. Ze sprak over hoe haar vader haar grootmoeder had vermoord en hoe hij een hoop spullen in hun huis verborg, enz. I stond op om een aantal pagina’s neer te pennen in het midden van de nacht. Wanneer ik er ’s ochtends terug naar keek besefte ik dat dit de intro voor mijn volgende boek zou worden. Ik had nooit gepland om een verhaal te schrijven over verzamelwoede of zo. Dat idee kwam echt uit het niets!

3. Hars is niet als thriller uitgebracht, maar won vele specifieke prijzen voor spannende boeken. Hoe verbaasd was u toen u de eerste prijs kreeg?

Het was irreëel. Mijn debuutroman, The Butcher of Liseleje, had een prijs gewonnen voor beste spannende boek debuut. Dat kwam als een echte verrassing omdat het was geschreven en gepubliceerd als een roman! Dan schreef ik mijn tweede roman, Hars, waarvan ik nooit had gedacht dat het een spannend boek/thriller was. Ik dacht het nog verder weg was van het genre dan het eerste. Deze werd ook gepubliceerd als roman (literaire fictie) in Denemarken. Dus je kunt je wel voorstellen dat ik het nauwelijks kon geloven toen Hars de prijs won voor beste Deense thriller van het jaar, snel opgevolgd door The Glass Key award, enz. Omwille van deze prijzen werd Hars in een aantal landen gelabeld als thriller, maar in Denemarken wordt het nog steeds als roman gelabeled, zoals het bedoeld was.

4. Je kan een discussie houden wanneer een boek een thriller is, maar de beschrijving van uw boek lijkt een andere naam te moeten hebben. Welke naam vind u dat het zou moeten krijgen in het buitenland. Wat is voor u een thriller?

Ik heb het altijd als een fout gezien dat Hars als thriller werd gelabeld, ook al begrijp ik waarom sommige uitgeverijen dat doen. Het draait allemaal om verwachtingen. Ik heb liever dat je verrast bent door de spanningselementen in een roman, dan teleurgesteld te worden door een verhaal dat niet voldoet aan je verwachtingen omdat je een andere visie hebt op een thriller of spannend boek. Gelukkig bleek dat er thrillerfans zijn die van Hars houden voor wat het is, en daar ben ik erg dankbaar om. 😉 Maar toch!

Ik denk dat ik liever zou hebben dat het boek een roman of literaire fictie zou genoemd worden, wat een brede definitie is dat geen spanning uitsluit, of zelfs moord. Maar het hoeft dat helemaal niet te hebben! Als je een boek een ’thriller’ noemt, dan denk ik dat iedereen het recht heeft om te verachten dat er een sterk spanningselement aanwezig is. Je mag ook aannemen dat dit de focus is op het lot, terwijl dat niet mijn echte focus was in Hars. Ik heb me gefocust op het begrijpen en uitwerken van deze karakters en hun worstelingen, vooral hun innerlijke strijd. En ja, dan werd het soms wat spannend. Maar dat gedeelte was meer een extra kruiding dat een toegevoerde waarde werd op het verhaal in het algemeen.

Ik weet het niet, misschien hebben we wel een definitie nodig van boeken die ergens tussen literaire fictie en thriller/crime genre in zitten. Of misschien moeten we gewoon komaf maken met dat constante labeling. Het zou een bruikbare gids kunnen zijn om keuzes te maken, maar het limiteert ook erg sterk. Ik hoor vaak mensen beweren dat zij ”enkel maar thrillers lezen” en anderen zeggen dan weer ”dat ze nooit thrillers lezen”.  Ik durf erom te wedden dat beide partijen goede lectuur missen en dat is echt jammer.

5. In onze groep van lezers van spannende boeken wordt u boek elke keer geroemd om het bijzondere huiveringwekkende beklemmende verhaal. Hoe was het voor u tijdens het schrijven van zo'n verhaal?

Dat is heel fijn om te horen, bedankt! Het voelde erg intens aan om het te schrijen. Het is belangrijk voor me dat ik sympathiseer met mijn karakters, ongeacht hoe zij zich gedragen. En dus probeer ik mezelf in hun plek te zetten, je zou zelfs kunnen zeggen dat ik hen probeer te ”worden”, om zo te voelen wat zij voelen. Ik ben niet bepaald een hamsteraar – of een man – of een moordenaar (nog niet), dus een complex karakter zoals Jans Heerder te beschrijven zodat hij toch nog sympathiek en geloofwaardig wordt, was een hele uitdaging. Soms duwde ik mezelf tot aan mijn grenzen, en zelfs daar voorbij, waarbij ik specifieke scènes schreef waar ik me erg ongemakkelijk bij voelde. Er waren delen dat ik schreef met tranen in de ogen. Maar ik heb ook vaak gegiecheld en hardop gelachen. Ik ben me er wel bewust van dat niet iedereen overal de humor van de situatie kan inzien.

6. Waarschijnlijk heb je wel het nodige opzoekwerk gedaan voor je boeken. Wat is het gekste vreemde dat je hebt opgezocht of gevonden in de research voor je boeken?

Dat is moeilijk om te zeggen. Er is zoveel en je kunt maar een fractie gebruiken van alle research die je doet. Met Hars heb ik veel over hamsteren opgezocht en dat bracht me toch wel op het pad van een aantal heel rare voorbeelden uit de echte wereld. Neem nu bijvoorbeeld de beroemde Collyer broers in New York, hun (waargebeurd) hamsterverhaal is waanzin! Ik heb ook een documentaire bekeken over een Britse familie die de mummificatie van hun terminaal zieke vader/echtgenoot planden, enkele jaren geleden. Hij stierf uiteindelijk en ze hebben hem echt gemummificeerd. Het klinkt gruwelijk maar op een of andere manier was het ook een mooi verhaal over vastklampen aan je geliefde. En daarna weer los te laten.

C:Laerke Posselt

7. Na een boek met zoveel gewonnen awards, hoe start je een nieuw boek? Geeft het een druk? Of kunt u het aan de kant schuiven?

Het heeft me wel even gekost voor ik aan mijn derde begon (Beast) omdat er zoveel gebeurde rond Hars. En ja, de verwachtingen over dit volgende boek voelen echt wel aan als een druk op me, maar tegelijkertijd voelt het ook zo goed aan at mensen vertrouwen in je hebben. Je wilt niemand echt teleurstellen, maar je weet ook dat je dit eigenlijk allemaal opzij moet schuiven. Het is erg complex.

Hoedanook besloot ik om een heel ander boek te schrijen. Wanneer iets zo succesvol wordt, dan is het eenvoudiger om het te ”kopiëren”, maar als je een succes kopieert dan werkt dit niet altijd zo goed, dus besloot ik om iets anders uit te proberen. Ik ben ook nog steeds nieuw in dit genre en ik moet mijn schrijfstijl nog beter doen ontwikkelen door mezelf uit te dagen met nieuwe formats enz. Ik hou wel van het idee dat je de auteur kunt ’herkennen’ in de stijl, maar dat die tegelijkertijd niet zo gelabeld kan worden als iemand die altijd bepaalde verhalen in een bepaalde manier schrijft binnen een specifiek genre. Die gedachte maakt me claustrofobisch! Daarom weiger ik ook dat spannende boek/thriller schrijver label.

Het zou een grote vergissing zijn om Beast als een thriller te labelen omdat het dat absoluut niet is (ook al wordt er iemand vermoord ...eigenlijk zelfs verschillende!). Het is meer een epische roman, deels geinspireerd door de enorm gespierde Duitse jongen die ik eerder heb vermeld, en deels door het auteurschap van John Steinbeck. Net als Hars wordt hij in het Nederlands vertaald door de briljante Kor de Vries. Ik ben net aan het schrijven van mijn vierde roman begonnen en die gaat weer helemaal anders zijn dan de vorige drie.

8. Uw boek kwam in meer dan 20 landen uit. Heeft u ze allemaal? En welke vind u het meest bijzonder?

Ja, het werd verkocht aan 26 landen maar het werd nog niet overal gepubliceerd. Ik heb er ongeveer twaalf tot nu. De covers zijn erg verschillend en je zou bijna niet denken dat het om hetzelfde boek gaat als je hen gaat vergelijken. De bijzonderste is wellicht de Koreaanse omdat die zo eenvoudig en poëtisch is. Het ziet eruit als gekreukt wit papier met slechts enkele Koreaanse tekens erop. Het is echt mooi.

9. Bent u een verzamelaar, zonder net zo obsessief te zijn als in uw boek, van bepaalde voorwerpen?

Nee, ik verzamel eigenlijk niets. Ik hou er wel van om omringd te worden door boeken en kust, mooi meubilair enz. Maar ik hou ervan om het netjes te houden. Ik zou zelfs geen uur kunnen overleven in het huis van Jens Haarder, dus het was echt een uitdaging om dat boek te schrijven, lol.

10. Hoe ziet een typische schrijfdag er voor u uit?

Het hangt ervan af waar ik in het schrijfproces ben en hoeveel kantoorwerk ik te doen heb. Maar gewoonlijk sta ik vrij vroeg op en doe mijn ochtend work-out. Ik neem ook de tijd om literatuur te lezen terwijl ik ontbijt. Het is erg motiverend om de dag zo te starten met voedsel voor je ziel en je lichaam. Als er tijd is om een wandeling te doen gedurende de dag, dan is dat perfect. Ik verkies om ’s ochtends en in de vroege namiddag te schrijven en research te doen en het kantoorwerk duw ik zover mogelijk voor me uit. Natuurlijk werk ik ook ’s avonds en ’s nachts als er een deadline opdaagt, of als ik in een productieve schrijfflow zit en niet kan stoppen!

11. Ik begreep dat u samenwoont met een bekende drummer. Kunt u schrijven als hij oefent?

Haha, het mag raar klinken maar we hebben een zeer stil huis, ondanks het feit dat er twee drumstellen staan in onze woonkamer en we beiden van muziek houden. Alex is al meer dan zestig jaar een professional en hij moet nauwelijks oefenen, dus dat is geen enkel probleem.

12. Wat doet u het liefst als u niet aan het werk bent?

Lezen natuurlijk. En tijd doorbrengen in het bos. Of met vrienden, liefst in een bar! Ik ben ook al meer dan dertig jaar een gepassioneerde jazz fan, dus ik ga ook af en toe naar concerten.

13. Welke boeken van anderen staan in uw favorietenlijst en zou u ons aan willen raden.

Mijn favoriet boek aller tijden is het ongelofelijk charmerende My Family and Other Animals door Gerald Durrell. Andere favorieten zijn: One Hundred Years of Solitude door Gabriel Garcia Marquez. East of Eden door John Steinbeck. A Prayer for Owen Meany door John Irving. Seven Gothic Tales door Karen Blixen. To Kill a Mocking Bird door Harper Lee. Crime and Punishment door Fjodor Dostojevskij ... wel, de lijst is oneindig.  

C:Laerke Posselt

14. Tenslotte: u studeerde ooit kunstgeschiedenis en werkte in een museum. Ooit spijt gehad dat u de studie nooit afgemaakt heeft? Welke kunstenaar zijn werk zouden wij eens moeten opzoeken?

Geen spijt. Maar ik ben wel blij dat ik het gestudeerd heb omdat ik op die manier mijn eerste educatieve boek kon uitbrengen. Welke kunstenaars zou je moeten opzoeken? Wel, ik aanbid Rembrandt maar ik vermoed dat je dit al kent. 😉 Als je een hedendaags Deens kunstenaar wil ontdekken die echt gekend is voor zijn groteske werken, dan zou je echt op zoek moeten gaan naar Michael Kvium. Ik moet je wel waarschuwen, de meeste van zijn schilderen zijn extreem morbide en eigenlijk nooit echt mooi in de traditionele vorm, maar ze bevatten ook enorm veel symboliek, humor en wijsheid. Ik vind ze echt fascinerend!

Voor meer info over Ane Riel, kan je naar haar website: http://aneriel.dk/!