Eindeloos lijden

Een onderwerp dat de afgelopen week op de een of andere manier vaak in mijn omgeving is aangekaart, en ook op televisie veelvuldig voorbijkwam, is euthanasie.

Vorige week nog zat ik zoals gebruikelijk naar De Wereld Draait Doorrrrr te kijken. Ondanks dat ik tijdens de onderwerpen vaak overschakel naar een andere zender, omdat het format wat mij betreft enigszins is uitgewerkt en ik regelmatig jeuk krijg bij de manier van en type vraagstelling, kijk ik toch bijna dagelijks naar het programma, je zal maar net die ene zeldzaam goede uitzending missen. Helaas resulteren de oppervlakkige diepte-interviews van Matthijs van Nieuwkerk vaak in een nietszeggende uitzending, de gasten krijgen vaak niet eens de kans om te reageren op de vragen waarvan er tien per seconde worden afgevuurd, als de vraag al wordt afgemaakt. De gasten aan tafel alsmede de tafeldame of heer zijn vaak dezelfde personen, hoe vaak is Peter R. de Vries niet in het programma geweest zodra er ook maar iets schimmigs in het nieuws was, en hoevaak is Typhoon wel niet geknuffeld door Matthijs.

Tijdens een van de dagelijkse schakelmomenten viel ik toevallig in een poging tot interview over euthanasie, waarbij twee gasten van een zogenaamde 'Levenseindekliniek' aanwezig waren. Persoonlijk had ik hier nog nooit van gehoord, op zich niet vreemd omdat deze kliniek pas vier jaar bestaat en ik gelukkig nog nooit met deze keuze te maken heb gehad. In mijn directe omgeving zijn er de laatste jaren weliswaar wat schrijnende gevallen geweest die uiteindelijk resulteerde in het vroegtijdig beëindigen van het leven, omdat de kwaliteit van het leven van dusdanige aard was, dat volhouden onmogelijk was geworden. Met name het ontbreken van zicht op enige verbetering of (gedeeltelijk) herstel is hierbij vaak van doorslaggevende factor geweest. Of dit dan uiteindelijk reden genoeg is en hoe wel overwogen deze beslissing is, is per persoon verschillend. Een beslissing die niet af zal hangen van een slechte week of maand maar van duurzaam ondraagbaar lijden, zo lijkt mij. Tevens een besluit dat je waarschijnlijk zal voorleggen aan je naasten als het ooit zover mocht komen en waar je als buitenstaander maar moeilijk inzicht in krijgt.

Een beslissing die moeilijk binnen op maat gemaakte kadertjes past omdat lijden zo persoonlijk is, maar ook een gemeengoed waar iedereen mee te maken zal krijgen en een mening over zal hebben. We hebben al collectief moeite met mensen die onzichtbaar lijden, bijvoorbeeld aan ziektes als depressie, chronische pijn of dementie waarvan van buitenaf vaak weinig te zien is, behalve dat iemand wel eens chagrijnig kijkt. ‘Iedereen vergeet weleens wat of is weleens eenzaam, dus waarom er een einde aan maken’, luidt het vaak, dus hoe krijg je in hemelsnaam euthanasie bespreekbaar?

Los nog van de religieuze discussie of euthanasie onder zelfdoding of zelfmoord valt en dus eigenlijk niet verantwoord is in de alziende ogen van de verschillende Scheppers. Of diezelfde ogen dan ook onmetelijk lijden bedacht hebben ter lering ende doorzettingsvermogen te creëren is niet zeker.

In het interview werd een documentaire besproken die na het weekend uitgezonden zou worden. Ik heb deze niet gezien, gewoon omdat ik het eigenlijk weer vergeten was, mijn gedachten waren dat weekend voornamelijk bij het vieren van een verjaardag. Het interview was een voorbeschouwing op hetgeen getoond ging worden en hoe dit tot stand is gekomen. Om een indruk te krijgen waar de documentaire over zou gaan, werd er een minutenlang fragment getoond. In het fragment was de arts van de levenseindekliniek te zien, die als gast aan de tafel in de studio zat. In een huiselijke sfeer zat een mevrouw op de bank, met naast haar ogenschijnlijk haar man en in een stoel tegenover haar zat een vriendin. Zonder dat ik echt besefte waar ik naar zat te kijken, bleek dat de arts deze mevrouw bijstond in de laatste momenten van haar leven, letterlijk. Sterker nog, alle kijkers mochten dit moment delen. In aanwezigheid van wat ik vermoed haar dierbaren waren, werd mevrouw begeleid naar het einde van haar lijdzaam bestaan. Met de handen in die van haar man werd haar, aangemoedigd door de aanwezigen dat dit de juiste stap was en om haar schijnbaar nogmaals uit te leggen wat er ging gebeuren, een middel toegediend dat binnen enkele tientallen seconden zijn werking had. Vreedzaam, en toch met enige verwarring viel ze weg en liet ze haar hoofd hangen, alsof ze in diepe slaap viel, haar man en vriendin in tranen achterlatend. Met een beklemmend gevoel realiseerde ik waar ik naar zat te kijken. Enigszins geschokt staarde ik naar het beeldscherm. Verbaasd over dat dit zo direct op tv getoond werd, op dit tijdstip, etc.

Dat euthanasie de tongen losmaakt en dat er een maatschappelijke discussie is over het interpreteren en naleven van de grensopzoekende regelgeving is wel duidelijk. Nadat het fragment was uitgezonden, werden de sociale draadjes gevuld. Zodanig dat de redactie van De Wereld Draait Door het nodig vond om de dag na de uitzending van de documentaire een vervolggesprek te houden. Aan tafel zat nu ook iemand die een hoogleraar bleek te zijn, die onder andere een reactie online had geplaatst waarbij hij de artsen van moord beticht, gebaseerd op het fragment dat getoond werd in DWDD.

Een grove beschuldiging, gebaseerd op een fragment van een paar minuten waarin natuurlijk niet het hele verhaal te zien was van hoe men tot dit punt in haar leven was gekomen. Nu is Twitter de grondlegger van de asociale media, en zulke uitingen zijn de dagelijkse gang van zaken. Ook al is het maar om de aandacht naar jezelf toe te trekken middels shock-and-awe.

Op de vraag aan tafel of het nu wel nodig was deze (ongefundeerde) beschuldiging via het grofgebekte vogeltje de wereld in te helpen, antwoordde de professor ontwijkend en ging zelfs schamper lachend en schouderophalend zijn betoog aan. Ook nadat de artsen, die tegenover hem aan tafel zaten en die hij publiekelijk beschuldigd had van moord, zich hebben verdedigd, is de hooggeleerde niet van mening veranderd. Of hij van mening wilde veranderen, betwijfel ik. Zijn beschuldiging nam hij niet terug en door het misselijkmakend lachje was te zien dat meneer een misplaatst platform heeft gekregen dat niet getuigd van goede smaak, met uiteraard nog wat reclame voor zijn aanstaande betoog in de aankomende editie van de Volkskrant.

De maatschappelijke discussie is er een die gevoerd zal moeten worden. Blijkbaar heeft iedereen er een mening over hoeveel een ander mens dient te lijden voordat hij/zij zelf mag beslissen dat het genoeg is geweest.
Dat hier regels voor moeten komen zal helpen het sociaal acceptabel te maken en dat zo’n instelling als de Levenseindekliniek gecontroleerd moet worden lijkt mij wenselijk, zoals ook andere instellingen zich moeten verantwoorden. Wat er gaande is in deze kliniek en met anderen die hiermee te maken hebben, weet ik niet omdat ik geen expert ben. Er zullen zeker zaken gebeuren die de maatschappelijke wenkbrauwen doen rijzen, maar ik zit niet in die situatie en als het ooit zover komt, zou ik ook niet willen dat een ander voor mij bepaalt wat acceptabel lijden voor mij is.

Mensen die zelf aangeven dat het genoeg is, die er zelf voor hebben gekozen om het leven af te sluiten wanneer nodeloos lijden het vooruitzicht is, worden soms van het kastje naar de muur gestuurd. De huisarts durft de verantwoording niet te nemen, de begeleider vindt dat het lijden wel meevalt, familieleden die het niet vinden kunnen omdat ze het praktisch zelfmoord vinden. In plaats van iemand anders van moord te betichten, veroordeel je op deze wijze iemand tot levenslang.

Het verbaast mij alleen dat iedereen plotseling een expert blijkt te zijn, gebaseerd op filmfragmentjes, zonder er voor geleerd te hebben, zonder betrokken te zijn geweest bij de personen, zonder de mensen ook maar te kennen.
Dat zelfs experts het nodig vinden om ongefundeerd hun mening te moeten geven en dat alleen maar kunnen door grove aantijgingen te uiten, zonder dit blijkbaar zelf serieus te nemen, alleen om een reactie te provoceren. Het zou zomaar kunnen dat dhr. Lamme gelijk heeft in een aantal punten en dat er ruimte voor verbetering is en dat hij dit bespreekbaar wil maken in de maatschappij. Schijnbaar is deze maatschappij alleen nog maar te prikkelen met dit soort uitlatingen.