Jack Schlimazlnik over de waarde van sterren toekennen

Bij ons staat de toekenning van het aantal sterren als beoordeling op allerlei blogs al enige tijd ter discussie. De een geeft makkelijker 5 sterren weg dan de ander bijvoorbeeld. De een zegt het verhaal kon wat beter, maar ik heb wel genoten van het boek, dus hoppa 5 sterren. De ander zegt het verhaal kon wat beter. Ik heb wel genoten, maar de kwaliteit was er niet, dus het boek krijgt geen 5 sterren, want dan moet het perfect zijn.

Jack Schlimazlnik schreef onderstaand stuk over de beperkingen van het geven van sterren als beoordeling als blogspot op Hebban. Wij vonden als team dit een heel goed stuk wat precies duidelijk maakt waar de tekortkomingen zitten en waar het om draait. Met zijn toestemming mogen we het hier ook op ons blog plaatsen.

Jack Schlimazlnik op Hebban over de beperkingen van het geven van sterren als beoordeling:

Hebban is een platform waarop boeken kunnen worden beoordeeld. Dat kan met tekst, maar ook met een sterrensysteem. Het sterrensysteem heeft zijn beperkingen, waarover ik het hier wil hebben. Ik pleit niet voor afschaffing van het sterrensysteem, want ik neem aan dat diverse statistieken erop zijn gebaseerd. Het gaat meer over bewustwording van wat die sterren betekenen. 

Sterrenhopen, sterrenregens, een bekend verschijnsel op Hebban

Om te beginnen heeft een beoordeling in het sterrensysteem altijd één ster. Het is niet mogelijk een boek met nul sterren te beoordelen. Als je geen ster wilt geven, telt je oordeel niet mee, je stem wordt niet gehoord. Het is niet mogelijk halve sterren te geven aan een boek, waardoor er dus vijf posities zijn: van een tot vijf sterren. 
Daaruit zou je kunnen concluderen dat drie sterren een gemiddeld boek is: niet heel goed, niet heel slecht. 

Maar wat een gemiddelde is, wordt vooral bepaald door de waarden die worden gegeven. Een lezer die geen één of twee sterrenbeoordeling durft te geven (bijvoorbeeld omdat er dan een conflict met de schrijver en zijn fans kan ontstaan, wat zeker niet ondenkbaar is in een community waarin de schrijvers zich ook bewegen), geeft een gemiddeld boek dus vier sterren, waar dat bij een ander al 'bovengemiddeld goed' is. De beoordelingen van verschillende lezers kunnen dus niet zomaar met elkaar vergeleken worden. 

Het beeld wordt ook vertekend doordat lezers die een boek slecht vonden, het òf niet uitlezen, òf de moeite niet willen nemen om een beoordeling te geven. Ik geef ze geen ongelijk, een slecht geschreven boek kun je beter zo snel mogelijk vergeten. Toch is het aan te bevelen om ook bij boeken die je teleurstelden een sterrenbeoordeling te geven. Dat is goed voor de statistieken, niet alleen die van Hebban, maar ook die van jezelf als lezer - maar vooral lezers die misschien ook dat boek willen lezen, want die willen graag een eerlijk oordeel lezen van eerdere lezers van dat boek. 

Als niemand op Hebban aangeeft dat een boek voor hem niet voldeed aan wat hij als een 'goed boek' beschouwt, kan Hebban andere lezers niet goed adviseren. Wie bij de gegevens van een Hebban-lid kijkt naar de recensies kijkt en alleen maar positieve recensies ziet, kan zich afvragen hoe dat komt: gebruikt zo'n lezer-recensent wel het complete spectrum van sterren? Of is die lezer zo gelukkig nooit een "fout boek" in handen te krijgen (zo ja, hoe doe je dat?)? Is het misschien een voorzichtige lezer, die geen risico's durft te nemen? 
Wat is het oordeel 'vijf sterren' waard als een lezer zelden minder dan vijf sterren geeft? De nuance raakt dat kwijt, er is geen goed vergelijkingsmateriaal om na te gaan waarop die vijf sterren zijn gebaseerd: was dat ene boek ècht niet ietsiepietsie beter dan dat andere? 

Schrijvers en fans
Hebban is ook een podium voor schrijvers. Voor hen is het belangrijk te weten hoe lezers tot hun beoordeling komen. Daarom is het belangrijk de sterren toe te lichten in een geschreven beoordeling, want de sterren spreken niet. 

Over het algemeen zou moeten gelden dat het boek beoordeeld wordt, niet de schrijver. Bij voorkeur wordt de inhoud van het boek beoordeeld, niet de opmaak, want deze kan per druk of uitvoering verschillen. 

Moeilijk is het om te realiseren dat het beoordelen van de inhoud van een boek niets zegt over de manier waarop de schrijver te werk is gegaan: of de schrijver zijn ziel en zaligheid in het schrijven heeft gestoken is niet wat beoordeeld wordt, niet zijn inzet of enthousiasme, alleen het eindresultaat. 

Schrijvers trekken er tegenwoordig veel op uit om hun boeken persoonlijk aan de lezers te slijten. Nederlandse schrijvers geven lezingen en signeersessies, komen op beurzen en andere gelegenheden waar ze potentiële kopers van hun boek kunnen ontmoeten. Bovendien zijn ze vaak actief op sociale media. Er zijn netwerken van schrijvers, waardoor je als lezer, als je 'bevriend' bent met één schrijver, al snel kennis maakt met al die anderen, vooral als ze in hetzelfde genre schrijven of bij dezelfde uitgever zijn ondergebracht. De band tussen lezer en schrijver is dan al snel persoonlijk. 
De vraag is of je in zo'n relatie nog een min of meer objectief oordeel kunt geven. Ook onbewust kan de angst om niet aardig te worden gevonden door de schrijver of andere fans een rol spelen bij een iets te rooskleurige beoordeling. 

Het nadeel is dat een schrijver door louter superpositieve sterrenregens niet meer kan groeien, die zes sterren voor het meesterwerk kun je niet geven. Een schrijver kan op die manier ook niet meer zien hoe hij staat tussen zijn eigen idolen: schrijft hij echt zo goed als (vul geadoreerde topschrijver in)? 

Appels, peren of toch gewoon fruit? 
Een nadeel(?) van Hebban is dat het een breed platform is. Zowel debuten in eigen beheer staan op Hebban, als de boeken van winnaars van de Nobelprijs voor de Literatuur of, dichter bij huis, de P.C. Hooftprijs. Er zijn boeken van alle genres, vertaald werk, oorspronkelijk Nederlandstalig werk. De leesvoorkeuren van iemand die beoordeelt, zijn doorslaggevend voor het spectrum aan sterren dat wordt gebruikt. Leest die persoon alleen appels, of ook peren? 

Wie alleen appels leest, kan makkelijk een rotte appel uit de mand pakken, of juist een zure, en zal ook de verschillende appels weten te benoemen en weten hoe ze horen te smaken. Dat is ook begrijpelijk voor andere 'appellezers'. Wie daarnaast ook 'peren' leest, krijgt problemen in het spectrum. Hoe ga je er mee om? Is een goede peer beter dan een goede appel? Zijn peren per definitie beter dan appels? Kun je, als je peren niet lekker vindt, wel een redelijk objectief oordeel gegeven over de peer, waar 'peerlezers' iets aan hebben? Ga je ze beiden als fruit beoordelen? 

Juist daar is het belangrijk om een toelichting te geven: "voor een peer is het wel lekker, maar ik lees liever appels" - dat is een duidelijke beschrijving dat de peer door peerlezers best gewaardeerd zal worden, maar appellezers misschien beter ander fruit kunnen kiezen. 

Wat de sterren betekenen 
De sterren voor een beoordeling die worden gegeven kunnen voor elke lezer-recensent iets anders betekenen. Is het 'gemiddelde', de drie sterren een 'voldoende'? Maar is twee sterren dan een 'onvoldoende'? Gebruikt een lezer-recensent misschien een andere schaal: matig - gaat wel - goed te doen - fijn boek - perfect boek? Of is perfectie niet aan de orde, is dat de mythische zes sterren die nooit gegeven kàn worden? (Wie meer over het idee wil weten, kan Zes sterren, een roman van Joost Zwagerman, eens lezen). Wordt er misschien met een Engels systeem gerekend, waarbij een A+ geldt voor alles waar wij op school een 8, 9 of 10 zouden geven, en dat je dat als vijf sterren ziet- waarbij de vier sterren dan 6-7 is en drie sterren al een onvoldoende? 

Ikzelf hanteer ongeveer de volgende betekenis: 

***** Een boek dat ik graag zou willen herlezen, en herlezen, en herlezen. Uitmuntend taalgebruik, goed verhaal, alles past op zijn plaats. Origineel, vernieuwend, heeft me een ander universum getoond, dat ik nog niet kende.
**** Een goed te lezen boek, wat ik misschien nog wel eens zal willen herlezen. Er zitten misschien schoonheidsfoutjes in, of is niet bijster origineel. Het zou ook een driesterrenboek met duidelijke pluspunten kunnen zijn, zoals originaliteit of taalgebruik. 
*** Goed en degelijk boek, fijn om te lezen, onderhoudend. Aanrader voor wie het nog niet kent, maar ik zou het niet zo snel herlezen. Geen hoogvlieger, bijvoorbeeld omdat het taalgebruik niet helemaal lekker is, of omdat er geen literaire diepgang is, of het is niet origineel. Beetje dertien in een dozijn. 
** Best een aardig boek om wat verloren uurtjes mee door te brengen, maar niet echt een aanrader. Of misschien voor de liefhebber, of de nieuwsgier. 
* Ja, ik heb het boek gelezen. Of toch tenminste een groot deel ervan. Ik kon mijn aandacht er niet goed bijhouden, omdat er te veel hapert in bijvoorbeeld het taalgebruik of de manier van vertellen. 

Een addertje onder het gras daarbij is dat ik allerlei genres lees, van beginnende auteurs tot literaire grootheden. Ik vergelijk een boek van een debutant binnen dat hele spectrum (voor zover ik de boeken heb gelezen natuurlijk) en geef geen bonuspunten voor de inzet of iets dergelijks. Natuurlijk is het moeilijk concurreren, maar niet elke schrijver kan een winnaar zijn. 

Dus... 
Gezien het bovenstaande vraag ik andere lezers het volgende: 
- beoordeel de boeken die je leest, niet alleen als je ze positief wilt beoordelen (feitelijk is het altijd positief want je kunt geen negatief aantal sterren geven). Dat is fijn voor andere lezers die het boek zouden willen lezen. 
- beoordeel het boek en niet de schrijver 
- geef een (korte) schriftelijke toelichting bij je sterren. De sterren zeggen immers niet alles. 
- geef in je profiel kort aan wat voor lezer je bent, zodat de betekenis van je sterren ingeschat kan worden.