Column Ellen Gerretzen

RECENSENTEN EN KIPPEN

De open brief van Nathalie Pagie aan Vrij Nederland naar aanleiding van de recensie die haar ten deel was gevallen in hun Thrillergids trof mij, zeker toen ik de initialen van de bewuste recensent zag: BvIJ. Het kwam opeens allemaal terug.

Twee jaar geleden werd  mijn thriller Schaduwspel door dezelfde BvIJ besproken. Een jaar daarvoor had mijn debuut Bloedbruiloft van ene AV drie sterren, en veel (blog)recensenten en lezers waren het er over eens dat Schaduwspel beduidend beter was. Mijn verwachtingen waren dus hooggespannen.

Helaas schreef ditmaal BvIJ een chagrijnig stukje. Ik citeer: “Dat de schrijfster deze stad (Berlijn) goed kent, is wel duidelijk, maar is het nu echt nodig zoveel Duitse benamingen en uitdrukkingen te gebruiken? Het lijkt af en toe net een slechte vertaling, met al die Eckkneipen, Bratwursten en Kartoffelsalaten.”

Fijn, in de klauwen gevallen van een dame met evident ant-Duitse sentimenten, Scheisse! Eckkneipen zijn typisch voor Berlijn en er bestaat geen vertaling van, het woord Bratwurst komt naar mijn weten niet eens voor en persoonlijk vind ik het niet zo vreemd af en toe een Duitse term te gebruiken in een boek dat zich in Berlijn afspeelt. Waarschijnlijk was er niets aan de hand geweest als ik het verhaal in de Provence had gesitueerd en gestrooid had met croissants, café-au-lait, bistrootjes en coq-au-vin. Soit. Ik was eerst teleurgesteld en later boos. Maar over de uitslag kan niet gecorrespondeerd worden en aan een second opinion doet men niet. Ik heb in stilte geleden, want een van de ongeschreven wetten in het schrijversdom luidde: Gij zult niet klagen over recensenten.

Gelukkig zijn de tijden aan het veranderen en heeft Nathalie dat wel gedaan. BvIJ beledigde namelijk haar lezers. Haar boek is, zo beweert deze dame, geschikt voor ‘kippen zonder kop’.

Dat brengt me bij een ander citaat uit de recensie van mijn Schaduwspel. BvIJ: “De lezer moet zijn hoofd er goed bij houden om het allemaal te kunnen volgen en dat komt de spanning niet ten goede.” Wie zich hierdoor aangesproken moet voelen laat ik aan uw oordeel over. Bij mij dringt het woord “kip” zich op.

Er zijn recensenten die er genoegen in lijken te scheppen auteurs en hun boeken op een onnodig kwetsende wijze af te maken. En nu zijn ook nog de lezers aan de beurt. Jammer dat VN hierin voorop loopt, althans dat is de teneur die in de wandelgangen van schrijvers en lezers te beluisteren valt.

Oké, smaken verschillen, ook onder recensenten. En natuurlijk is het ene boek beter dan het andere. Een auteur moet kritiek kunnen accepteren.

Kritische recensies zijn onmisbaar, daar kan zij of hij alleen maar van leren. Een ironische toon, prima. Opbouwende kritiek, uitstekend. Maar tegen grof onfatsoen is geen gedragscode opgewassen. Gelukkig is die ook niet nodig want het probleem lost zichzelf op. In rap tempo zijn de tijden aan het veranderen. Er is geen sprake meer van eenrichtingsverkeer van de recensent naar het lezersvee, om het maar eens bij dierlijke termen te houden. De bijna monopoliepositie van de kaste van professionele recensenten verdwijnt met de opkomst van steeds meer serieuze boekenblogs, talloze facebookgroepen van lezers die discussiëren over boeken en er recensies over schrijven, een website als Crimezone/Hebban, Goodreads, noem maar op. De lijnen zijn kort: lezers communiceren met andere lezers, met auteurs, uitgevers, auteurs communiceren met recensenten, ook over hun recensies. De BvIJ´s blijven niet langer buiten schot, wat deze discussie op Facebook bewijst, en dat is een goede zaak.

Als schrijver ben ik hier blij mee. Lezers en bloggers die op een serieuze en enthousiaste manier recensies schrijven, kritisch, eerlijk en met respect. Wat mij betreft is het heel simpel: er zullen altijd goede en slechte recensenten blijven, of ze nu voor de traditionele geschreven media werken of een persoonlijke blog hebben. En wat de VN Thrillergids betreft: ik betwijfel of die over een paar jaar in deze vorm nog zal bestaan.