Thrillerlezersblog

Astrid Harrewijn

Schreef op haar website een column mbt de actie Lees Legaal. In overleg met Astrid plaatsen wij hem ook op ons blog! Lees hier haar column en reacties zijn welkom.

Een kritisch geluid

Gisteren is de actie Lees Legaal van start gegaan. Een actie die ik van harte ondersteun. En de trouwe lezers van mijn columns weten dat ik me al jarenlang stevig met dit onderwerp bemoei, maar toch wil ik ook nog een ander beeld schetsen. Het beeld van een boekenbranche die al heel erg lang niet deugt. Toen ik acht jaar geleden begon met schrijven wist ik heel goed dat ik daar niet veel geld mee zou gaan verdienen, want daarvoor is het percentage dat je als auteur ontvangt gewoon te klein. Grofweg 85 tot 90% gaat naar uitgever en boekhandel. Ook al verkoop je goed, er staat geen volledig salaris tegenover, maar ik ben ook van mening dat er wel belangrijkere dingen in het leven zijn dan een goed gevulde bankrekening. Hoeveel heeft een mens nodig? Ik ben geen Bestseller60 schrijver, maar ook niet bepaald een slecht verkopende auteur. Ik schrijf één boek per jaar. Volgende week ligt mijn zevende boek in de winkel. Voor mij is het werk, anderen noemen het een eer. En daar zit misschien wel het probleem.

Als ik in de bibliotheek rondloop dan valt het me op dat daar een hoop mensen werken. Het merendeel daarvan ontvangt aan het eind van de maand salaris. Het afgelopen jaar ben ik meer dan 20.000 keer uitgeleend. Dankzij het leenrecht ontvangen auteurs een kleine vergoeding. Wat vind ik daarvan? Ik vind dat helemaal prima. Ik ben blij dat er bibliotheken zijn, ik wil dat kinderen uit kasten vol met boeken kunnen kiezen, ik wil dat elk kind de mogelijkheid heeft om te lezen. Volgens mij is er namelijk ook nog zoiets als een maatschappelijke verantwoordelijkheid en ik ben blij dat ik mijn steentje kan bijdragen. Maar toch zou het niet in mijn hoofd opkomen om naar een bibliotheekmedewerker te stappen en te vragen waarom ze eigenlijk elke maand salaris krijgt. Geldt dat principe van maatschappelijke verantwoordelijkheid alleen voor de auteur?

De boekhandel. Ik kom er nog wel eens, om te kopen of voor een leuke actie (waar ik overigens nooit geld voor vraag of reiskosten voor indien). Mijn trouwe lezers weten dat ik de boekhandel enorm steun, tegelijkertijd zijn er ook een hoop boekwinkeliers die toch eigenlijk wel vinden dat ik wel héél erg blij mag zijn dat ik er lig. Dat is namelijk een eer en maar weinigen gegeven. Maar van eer alleen kun je niet leven. En laten we in dit hele verhaal niet vergeten dat boekhandelaren recht van retour hebben. Als de boeken niet verkopen, gaan ze gewoon weer terug. Althans, als je als boekhandelaar de juiste afspraken hebt gemaakt. Het mag duidelijk zijn dat de kleine zelfstandige boekhandel – waar over het algemeen heel lieve, gepassioneerde mensen zich het schompes werken - niet van deze fijne retouractie profiteert.

En dan de uitgevers. Ben ik nou gek of zaten die collectief te slapen? Het ebook heeft ze rechts ingehaald. Terwijl het drama van de muziekbranche zich voor hun ogen voltrok, deed de boekenuitgeefbranche niets. Nou ja, ze doen wel wat. Ze roepen vooral hun auteurs op om zelf veel te doen, want de tijden zijn nu eenmaal veranderd. Er werken heel veel mensen in de wereld van het uitgeven en die krijgen allemaal aan het eind van de maand salaris. Niemand zal het in zijn hoofd halen om tegen een medewerker van een uitgeverij te zeggen dat het toch best een eer is om boeken te mogen uitgeven. Zo’n mooi vak! Daar hoeft toch geen volledig salaris tegenover te staan?

En nu is er dan het collectieve foei voor de lezer met zijn USB-stick gevuld met duizend illegale boeken. Ik ken medewerkers boekenvak die hier gretig gebruik van maken. Ik ken een oudere dame van in de zeventig die van haar zoon een ereader cadeau heeft gekregen, inclusief die duizend boeken. Ze is er dolblij mee en heeft geen idee dat ze illegaal bezig is. En als ze het zou weten, dan schrikt ze zich waarschijnlijk helemaal kapot. Gênant detail; zoonlief komt uit de muziekwereld. En dan die vage kennis die ik probeerde uit te leggen dat ik niet blij was dat ik tussen zijn illegaal gedownloade boeken stond. Hij keek me verbaasd aan en zei: ‘Dat is toch gratis publiciteit? Het is toch een eer dat je daar tussen mag staan?’

Dat de boekenbranche roomboter op zijn hoofd heeft, lijkt me duidelijk. Dat het systeem in zijn huidige vorm geen bestaansrecht heeft, staat buiten kijf. Het zou natuurlijk heel fijn zijn als de consument zijn verantwoordelijkheid neemt. Nog meer inkomstenderving is voor heel veel auteurs de doodsteek. En laten we eerlijk zijn; je betaalt toch gewoon voor een boek, film of cd. Daar hoeven we toch niet over te discussiëren, daar hoeven we toch geen actie voor te voeren, dat is toch normaal?

Waar bevind ik me als auteur in dit hele plaatje? Kan ik van mijn boeken leven? Ja, als ik in m’n eentje door het leven zou gaan, dan zou ik daar van kunnen leven. Maar als ik een alleenstaande moeder met twee dochters zou zijn, dan zou ik niet kunnen schrijven. Uiteindelijk heb ik het niet aan mijn uitgever te danken dat ik schrijf, maar moet de uitgever mijn Allerliefste heel hartelijk bedanken. Hij is namelijk degene die elke ochtend in de trein stapt om betaald werk te verrichten en daarmee ons gezin onderhoudt. Alleen om die reden kan ik elk jaar weer een boek bij mijn uitgever inleveren.

Wat kan ik als auteur doen? Niet dit soort stukjes schrijven, want ik weet nu al dat me dit niet in dank wordt afgenomen. Aan de andere kant; wat heb ik te verliezen? De hele boekenbranche die woest over me heen dendert? Volgens mij is dát pas een eer.