De Cirkel - Dave Eggers

Het boek “De cirkel” van Dave Eggers staat al enige tijd in de top van de bestsellerslijst van de Stichting CPNB. Nu is dat zeker niet per definitie een aanbeveling. Op die plaatsen hebben vele boeken gestaan waarin ik niet eens zou beginnen met lezen. In de top-5 van vandaag (1 februari 2014) zijn dat er drie of misschien zelfs vier.

Maar de berichten over dit boek waren veelbelovend. Zij zijn deels bewaarheid.

Hoofdpersoon in het verhaal is Mae Holland. Haar vader heeft multiple sclerose en heeft veel aandacht en hulp nodig van zijn vrouw en dochter Mae. Door tussenkomst van haar vriendin Annie Allerton vindt Mae een werkkring bij het op digitale leest geschoeide bedrijf De cirkel. Daar houdt men zich bezig met allerlei toepassingen van digitale aard waarvan men denkt of verwacht dat ze de wereld zullen verbeteren.

Al snel komt zij in contact met opmerkelijke mensen. Zo zijn daar Francis Garaventa die zich na een traumatische jeugd heeft gestort op het onderwerp “kinderveiligheid” en daarbij het project Childtrack onder zijn hoede heeft, en de mysterieuze Kalden die volkomen anders dan al haar collega’s volstrekt onbereikbaar blijkt te zijn voor communicatie en slechts naar eigen goeddunken af en toe opduikt.

De hoofddoelstelling van De cirkel is dat alles zichtbaar moet zijn. De topmannen van het bedrijf Tom Stenton en Eamon Bailey (deze karakters zijn duidelijk geënt op Steve Jobbs) noemen het alles overkoepelende project “SeeChange”. In hun megalomanie praten ze over de Tweede Verlichting: transparantie leidt tot gemoedsrust.

Mae wordt volledig opgeslokt door het veeleisende werk dat gefundeerd is op socialiseren (zowel digitaal als feitelijk). Haar manager rekent haar voortdurend af op minder goede resultaten, en Mae raakt in een maalstroom die zij gaandeweg normaal gaat vinden. Ook de ranglijst van medewerkers die wordt gemaakt aan de hand van aantallen “sociale” contacten, gaat haar leven beheersen. Haar familieleven raakt volledig op de achtergrond.

Haar ex-vriend Mercer probeert haar in brieven op niet mis te verstane wijze ervan te overtuigen dat ze op de verkeerde weg is, maar hij vindt geen weerklank.

Als Mae bij een van de presentaties van vernieuwende ideeën voor alle medewerkers op Droomvrijdag de uitspraken “Geheimen zijn leugens”, “Delen is mee-leven” en “Privacy is diefstal” lanceert, stijgt zij tot grote hoogte in de ranking van het bedrijf.

Dan vindt er een drama plaats met Mercer als middelpunt. 

Vervolgens neemt het verhaal een merkwaardige draai: Tom Stenton is erin geslaagd met een speciale duikboot tot onderin de Marianentrog (het diepste punt in de oceanen, plusminus elf kilometer) te komen, en heeft daarvandaan enkele dieren meegenomen. Die krijgen in deel II van het verhaal van “De cirkel” een rol. Het zal wel bedoeld zijn als metafoor, maar die is mij geheel ontgaan.

Vanaf dat moment is het verhaal minder interessant en gaat het als een nachtkaars uit. De schrijver had er goed aan gedaan een minder langdradig einde aan het tot dan toe redelijk boeiende verhaal te breien.

Eggers heeft ontegenzeggelijk een bijzonder verhaal gecomponeerd. Voor de kenners is het duidelijk geïnspireerd op de sterk toegenomen invloed van Facebook, email, sms, what’s app, webcams, NSA en wat dies meer zij op het dagelijkse leven. Maar in dit verhaal wordt die invloed uitvergroot tot werkelijk beangstigende proporties. Als lezer kun je slechts hopen dat het bij fictie blijft.

Eggers schrijft in een prettige stijl waardoor het boek gemakkelijk leesbaar is. Het duurt wel even voordat het verhaal echt op gang komt, dus in het begin moet de lezer even doorbijten. Maar daarna is het de moeite waard, zonder dat het een topverhaal wordt.

Het boek deed mij terugdenken aan de prachtige thriller “Het datingbureau” van Lincoln Child. Die kreeg vier dikverdiende sterren, “De cirkel” blijft steken op drie sterren.

Charles