Arjan Alberts

 

De echte beesten houden zich binnen de justitieorganisatie schuil.

 

 

Column Arjan Alberts

Auteur van Natan Z. en Alex B.

Op 14 april verscheen zijn derde boek: Anna V.

 

 

Regelmatig krijg ik de vraag of de tbs’ers in mijn boeken geïnspireerd zijn op echte tbs’ers. Om die vraag te beantwoorden neem ik jullie graag mee terug in de tijd naar het bestuursdepartement van justitie waar ik tweeëntwintig jaar geleden als jonge ambtenaar op een bijzondere afdeling begon. Complexe vraagstukken die nergens anders ondergebracht konden worden werden door deze afdeling opgepakt. Ingewikkelde juridische vraagstukken, maar ook sensitieve kwesties die om een sluwe oplossing vroegen werden daar door de departementsleiding neergelegd.

Het hoofd van de afdeling was een briljant strateeg die de buitenwereld als de vijand zag en de vijand altijd een stap voor was. Hij nam ons mee in zijn snode plannen en had er zichtbaar plezier in als hij iemand een hak kon zetten. Terugkijkend op die periode was er bij hem waarschijnlijk sprake van een persoonlijkheidsstoornis. Hij had binnen het Parket-Generaal niet voor niets de bijnaam ‘gevaarlijke gek’. Ik zie hem nog vol trots vertellen dat het wachtwoord van zijn computer verlopen was en hij na Stalin nu voor Hitler gekozen had. Tegelijkertijd was hij de vertrouweling van de absolute top binnen justitie en was zijn bureau een kweekvijver voor politieke en juridische talenten. Joost Eerdmans, Laetitia Griffith en enkele van de belangrijkste rechters in ons land begonnen hun loopbaan bij zijn afdeling. Binnen die afdeling was hij populair. Hij zorgde voor een sterk wij-gevoel en daarbuiten was alles de vijand, zelfs of vooral zijn eigen direct leidinggevende. Op een dag was hij ziedend. De directeur-generaal had alle leidinggevenden bewust beloond behalve hem. Hij noemde het zelf ‘Bewust niet beloond’ want het was al jaren een gebruik dat alle leidinggevenden standaard een bonus kregen. Hoezo klassenjustitie? Niet veel later moest de directeur-generaal het veld ruimen. Hij had blijkbaar met de verkeerde ambtenaar de degens gekruist.

 

Vanaf het moment dat ik de overstap maakte naar een andere afdeling behoorde ik ineens ook tot de vijand en ondervond ik zelf hoe manipulatief en intimiderend mijn voormalige hoofd kon zijn. Regelmatig belde hij me op omdat er iets belangrijks zou spelen en sommeerde me dan dat ik naar Den Haag moest komen om mijn afdeling te vertegenwoordigen. Zou ik dat niet doen dan zou hij de top van justitie daarover moeten informeren. Zonder uitzondering deed hij dit op vrijdag, op mijn vrije dag. Ronduit gestoord gedrag was het.

 

Toen ik enkele jaren later bij weer een andere afdeling werkte en regelmatig tbs-klinieken bezocht stelde ik mezelf voor het eerst de vraag hoe het kan dat bepaalde eigenschappen, noem het stoornissen, bij sommige mensen tot een delict en vervolgens een behandeling leiden en dat andere mensen met een vergelijkbare stoornis een organisatie kunnen besturen zonder dat die stoornis ze daarbij in de weg zit. Integendeel, juist de ziekelijke achterdocht, het manipulatieve gedrag of de zucht naar macht maakt ze zo goed in wat ze doen terwijl dat mogelijk juist (indirect) tot veel meer slachtoffers leidt dan bij die ene tbs’er. En het is precies dat thema wat in mijn boeken terugkomt. Natuurlijk zijn de tbs’ers daders en doen ze verschrikkelijk dingen, maar tegelijkertijd zijn ze slachtoffer en houden de echte beesten zich binnen de justitieorganisatie schuil. Een organisatie die ik als jonge ambtenaar heb leren kennen en waar ik dingen heb gehoord en heb meegemaakt die ik pas nu in Anna V. een plek heb kunnen geven. Ervaringen die ik heb verbonden aan andere waargebeurde schokkende gebeurtenissen in de tweede helft van de vorige eeuw.

En als ik denk aan alles wat ik weet dan zou wat zich in de fictieve wereld van Anna V. afspeelt maar zo de werkelijkheid kunnen zijn. Want de tbs’ers in mijn boeken zijn de verpersoonlijking van de (voormalige) machtscultuur binnen het ministerie van Justitie.